یک همزیستی غیرمسالمت آمیز! - مالزی ارزان

ماجرا این است که دوستی و خوش رفتاری با حیوانات نه تنها امری پسندیده است که در بعضی احادیث و روایت های دینی هم به آن توصیه شده است اما به نظر می رسد شرایط زمان گذشته و وجود فضایی مناسب برای نگهداری از حیوانات، آن چیزی است که امروز کمتر کسی در زندگی شهرنشینی آن را در اختیار دارد.

برای همین است که نگهداری از حیوانات در خانه های کوچک و چند طبقه ما، اما و اگرهای فراوانی دارد؛ اما فارغ از این که نگهداری از حیوانات، موافقان و مخالفانی دارد، آیا همه نکاتی را که برای نگهداری از آن در خانه لازم است، می دانیم؟ موضوعی که آن را با کارشناسان محیط زیست و فعالان حقوق حیوانات در میان گذاشتیم و به نتیجه های جالبی رسیدیم.

جایی برای زندگی

طبیعت زندگی حیوانات، فضای بسته خانه های ما نیست؛ موضعی که کمتر کسی هست که آن را قبول نداشته باشد و نداند هر یک از حیوانات، به فضای طبیعی خودش برای زندگی نیاز دارد. جای پرنده در قفس و جای ماهی در تنگ های کوچک نیست.

آنها برای یک زندگی سالم و ایده آل نیاز دارند در اکوسیستم طبیعی شان زندگی کنند و این همان چیزی است که ما با نگهداری از حیوانات در خانه، آن را نقض و از آنها دریغ می کنیم. در واقع اصل نگهداری حیوانات در منزل شاید به ظاهر کار قشنگی باشد چرا که به نظر می رسد مکان و تغذیه مناسب برای آنها تامین می شود اما نگهداری از حیوانات می تواند نظم زندگی انسان و حتی خود حیوان را هم در جنبه های مختلف برهم بزند؛ آنقدر که به تدریج عوارض و اختلالاتی در زندگی هر دو طرف را موجب می شود. پس دست بردن در نظم طبیعت، اولین دلیل مخالفان نگهداری حیوانات خانگی است.

آزاری که هست

زندگی امروز، زندگی های خلاصه شده در محیط های آپارتمانی و دیوار به دیوار است؛ پس طبیعتا نگهداری از حیوانات پر سر و صدا، می تواند برای همسایه های مان آزاردهنده باشد؛ موضوعی که نمی توان به سادگی از آن چشم پوشی کرد.

ضمن این که فارغ از همسایه که ممکن است در بعضی شرایط، با ما همراه باشد یا حضور حیوان در خانه ما، تداخلی با زندگی همسایه هایمان نداشته باشد، همه اعضای یک خانواده هم باید بر حضور آن حیوان در خانه رضایت داشته باشند.

حیوان یک موجود زنده است که حضورش در خانه، خواه ناخواه بر همه افراد خانواده تاثیرگذار است. پس در نظر دریافت این موضوع که شرایط مختلف حیوان، آرامش زندگی فرد دیگری را برهم نزند، از اهمیت بالایی برخوردار است.

علاوه بر آن، کسی نمی تواند حیوان خانگی خود را برای همیشه در اتاق یا قفس مشخصی زندانی کند و باید گاهی آن را آزاد بگذارد؛ آزاد گذاشتن همانا و آزار و اذیت برای دیگران-که ممکن است ترس از آن حیوان باشد-همان. حالا بر همه این موارد، ریزش مو در بعضی حیوانات را هم اضافه کنید که می تواند آزاردهنده باشد و موهای آنها به لباس های پشمی شما و به دیگر وسایل خانه بچسبد.

در این میان، آسیب رسیدن به اسباب و وسایل خانه هم جزئی از احتمالات وجود حیوان خانگی در خانه است؛ حیوانات خانگی می توانند مخرب باشند و در خانه خرابی هایی مانند خرد کردن اثاثیه یا جویدن را ایجاد کنند.

پس پیش از این که به فکر نگهداری از حیوان در خانه بیفتید، موقعیت محل زندگی تان را بسنجید و بعد تصمیم بگیرید.

خطر بهداشت روانی

اما علاوه بر اثرات جسمی، حضور یک حیوان در خانه و وابسته شدن به آن، با توجه به عمر کوتاه آنها، می تواند آسیب های روحی عمیقی برای صاحب حیوان داشته باشد؛ غم و اندوهی که آدم ها در چنین شرایطی تجربه می کنند، بهداشت روانی آنها را به خطر می اندازد.

در واقع ماجرا این است که در بعضی موارد، احساس عمیقی بین حیوان و صاحبش شکل می گیرد که از حالت عادی دوستدار حیوانات بودن خارج است.

روان شناسان می گویند احساس تنهایی، احساس گناه و تجربه از دست دادن همه آن حس های غمگینی است که ممکن است در زمان از دست دادن حیوانات خانگی، فرد دچارش بشود و به سختی بتواند با آن کنار بیاید؛ پس اگر احتمال می دهید چنین توانایی برای کنار آمدن با این عواطف و احساسات را ندارید، بهتر است خودتان را در این راه نیندازید که به نظر می رسد بیرون آمدن از آن سخت و سخت است.

احتمال بیماری

مطلق نیست؛ اما اگر تصمیم به نگهداری هر نوعی از حیوان در خانه و محل زندگی تان را دارید، احتمال بروز بیماری در خود و دیگر افراد ساکن در آن خانه را بدهید. در واقع انواع بیماری ها و عفونت های مشترک بین انسان و حیوان، می تواند خطراتی را برای سلامت انسان به همراه داشته باشد.

وجود یک حیوان در خانه، یعنی در خیلی از بخش های زندگی تعاملات مشترکی دارید. یعنی با همان دست تان که با حیوان تماس دارید، غذا بخورید و این یعنی ممکن است بر اثر احتمال وجود عفونت و بیماری در بدن حیوان، چرخه انتقال بیماری شروع شود.

پس با علم به دانستن این احتمالات، یا دور داشتن حیوان خانگی را خط بکشید یا بهداشت را چندین و چندبرابر نسبت به گذشته رعایت کنید.

مثلا ماهی می تواند ارگانیسم هایی را حمل کند که موجب عفونت یا بیماری در انسان می شود؛ بیماری هایی که از راه مستقیم از طریق دست زدن به ماهی یا غیرمستقیم از طریق مواجهه با آب تنگ یا آکواریوم منتقل می شوند اما آلرژی هم یکی دیگر از ساده ترین آسیب هایی است که حضور حیوانات در محیط زندگی انسان می تواند برای افراد به همراه داشته باشد.

آلرژی به حیوانات خانگی، در واقع واکنش سیستم ایمنی بدن نسبت به پوست، بزاق، ادرار یا مدفوع حیوانات است؛ حساسیت هایی که به شکل هایی مثل خارش، چشم های قرمز و اشکی، جوش، آبریزش بینی، عطسه، سرفه یا خس خس سینه بروز پیدا می کند.

پس اگر در خانواده تان، فردی با زمینه حساسیت و علائم تنفسی یا پوستی وجود دارد، به فکر نگهداری از حیوانات در خانه و به مدت طولانی نباشید که باعث تشدید این علائم می شود.

در نهایت فراموش نکنیم احتمال وجود انواع عفونت های باکتریایی، قارچی ، انگلی و جراحات ناشی از این حیوانات، به خصوص در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مانند بچه ها، زنان باردار و بیمارانی با اندام های پیوندی، باعث بروز بیماری های مختلفی خواهدشد.

مسؤولیت بزرگ

ما در نگهداری از حیوانات خانگی چقدر به مسؤولیتی که برای نگهداری از حیوانات بر عهده مان است فکر می کنیم؟ صرف این که حیوانی را دوست داریم و به آن محبت می کنیم، کافی است؟ واقعیت این است که بعضی از این حیوانات نیاز به نگهداری و مهیا شدن شرایطی خاص برای ادامه زندگی دارند و اگر ما نتوانیم چنین موقعیتی را در خانه های آپارتمانی خود فراهم کنیم، رنج زیادی به آنها وارد کرده ایم.

در واقع این مسؤولیتی است که ما با ورود حیوان به خانه ، آن را می پذیریم و وظیفه فراهم کردن شرایط زندگی مناسب برای حیوان را بر عهده داریم؛ واقعا از پس همه این مسؤولیت ها برمی آییم؟

قوانین نگهداری از حیوانات

در فرایند نگهداری حیوانات خانگی، همه کسانی که در این چرخه وجود دارند، حقی دارند. مثلا حیوانات، حقوقی مثل حق اذیت و آزار نشدن، حق تولید مثل، حق عدالت در برخورد با حیوان، حق اختصاص جایگاه و استراحتگاه، حق بهداشت و حق تأمین غذا و آب دارند.

آیا شما از پس همه این حقوق برمی آیید؟ اگر این طور نباشد و نتوانید آنها را به نحو احسن عملی کنید، در ظاهر محبت و در باطن، او را از طبیعی ترین حقوقش محروم کرده اید. اما حضور حیوان در یک خانه، می تواند حقوقی را برای ساکنان آن محل هم ایجاد کند. یک کارشناس حقوقی در این باره می گوید: اگر نگهداری حیوانات مخل نظم و آسایش دیگران شود، افراد می توانند با استناد به موادی از قانون مجازات اسلامی طرح شکایت کنند.

مثلا اصل 40 قانون اساسی براساس یک قاعده بسیار مهم فقهی مطرح شده و آن این است که هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را از طریق ضرر به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد:فرض کنید فردی بگوید من مالک این خانه هستم و در چارچوب خانه خود هرکاری که می خواهم اعم از نگهداری حیوان یا برگزاری مهمانی انجام می دهم، اما وی باید بداند قانون چنین اجازه ای به او نمی دهد. یعنی اگر سر و صدای حیوانات باعث برهم خوردن آرامش همسایه ها شود، آنها می توانند با استناد به این قانون برطرف مزاحمت کنند.

درخواست بچه ها

حیوانات موجودات بامزه، دوست داشتنی و شیرینی هستند؛ همین ویژگی آنها ممکن است آنقدر در نظر بچه ها خوش بیاید که برای نگهداری از یک حیوان خانگی از والدین درخواست کنند. واقعیت این است که نگهداری و دوستی با حیوانات خانگی، می تواند مزایای زیادی برای بچه ها داشته باشد؛ با آنها بازی کند، مهارت هایی بیابد و با طبیعت انس بگیرد اما شاید بهتر است این تعاملات در بستر همان طبیعت برقرار شود و وارد محیط خانه نشود.

پس اگر تمایلی برای موافقت با این درخواست بچه هامان نداریم، چطور با آن مقابله کنیم؟ به نظر می رسد توضیح مواردی مانند بیماری، تعهد، مسؤولیت، زمان و هزینه نمی تواند بچه ها را برای صرف نظر از خواسته شان متقاعد کند.

پس شاید بهتر است به جای آوردن دلایل منطقی، نیاز آنها را برطرف کنیم. یعنی اگر فکر می کنیم فرزندمان نیاز به نوازش و بازی با حیوانات دارد، به جای آوردن آن حیوان به خانه، برای فراهم شدن چنین موقعیتی در طبیعت تلاش کنیم و نیاز فرزندمان را برآورده کنیم؛ کاری که شاید سخت باشد اما قطعا سخت تر از پذیرفتن ورود حیوان به فضای خانه مان نیست.

پای محبت در میان است

اردشیر منصوری، فعال حقوق حیوانات می گوید در احساس تمایل به نگهداری از حیوانات خانگی، سه عنصر اساسی دخیل است: پاسخگویی به نیاز عاطفی، چشم و همچشمی و میل به متفاوت بودن. اما در میان این سه عنصر، حضور نیاز عاطفی بیش از باقی عناصر به چشم می خورد؛ چرا؟ به دلیل این که معمولا کمبودهایی در زندگی عاطفی انسان مدرن مانند کمبود محبت، کمبود عاطفه، کمبود انس با طبیعت و... وجود دارد که مجموع اینها باعث می شود ما برای پر کردن خلأهای عاطفی به امور نامتعارف مانند نگهداری از حیوانات روی بیاوریم.

او معتقد است در جامعه ای که ازدواج ها به تاخیر افتاده و فرزندآوری کاهش یافته، انسان ها محبت شان را به حیوانات ابراز می کنند؛ حیوانی که آزاری برای من ندارد، از من توقع ندارد، اختلاف نظری با هم نداریم و می توانیم زندگی مسالمت آمیزی در کنار هم داشته باشیم. حالا و در چنین شرایطی و به دلیل وجود چنین محبتی، نظم طبیعی اکوسیستم ها به هم می خورد و حیوانات از محل زندگی طبیعی شان وارد خانه انسان ها که طبیعت زندگی انسان است می شوند.

چشم و همچشمی؛ به چه قیمتی؟

این طور که فعالان حقوق حیوانات می گویند، گاهی نگهداری از حیوانات خانگی آنقدر سمت و سوی نابه هنجاری پیدا می کند که افراد به سمت نگهداری از حیوانات نامتعارف و با قیمت های گزاف روی می آورند؛ صرفا برای این که از دیگران عقب نیفتند و حتی میل درونی انسان ها به متفاوت بودن. اما چقدر به این فکر می کنیم که در چنین شرایطی، بعضی حیوان ها که از محل زیست طبیعی شان جدا می شوند، می توانند در خطر افسردگی قرار بگیرند و نوعی از ملال را تجربه کنند؟ خودنمایی، مدگرایی و... آن هدف هایی است که می تواند هم زندگی انسان ها و هم سلامت زندگی حیوانات را به خطر بیندازد.

اردشیر منصوری در این باره می گوید: در واقع گاهی تمایل به ویژه بودن، معروف بودن و خودنمایی کردن، افراد را ترغیب به نگهداری از حیوانات نامتعارف هم می کند. مثلا فرد فکر می کند اگر دیگران گربه دارند، من می توانم از پلنگ نگهداری کنم؛ اصلا هرچه عجیب تر بهتر. این همان به چشم آمدن است که باعث می شود زندگی و سلامت موجود دیگر را فدای تمایلات خودمان کنیم.

و در نهایت؛ آگاهی از علم نگهداری

حالا و با در نظر دریافت تمام شرایط و جوانب نگهداری حیوان در خانه، بهتر است علم و آگاهی مان را نسبت به این عمل بالا ببریم تا دوستی خاله خرسه عملی نشود و در قامت دوست، آسیب ها و صدماتی جبران ناپذیر به سلامت آن حیوان، خودمان و خانواده مان نزنیم. اطلاع از نحوه خواب، تغذیه، سبک زندگی، بهداشت و... درباره حیوان موردنظرمان آن چیزی است که در ابتدای این تصمیم به آن نیاز داریم. آیا همه چیز را درباره اش می دانیم؟ جمع آوری روزانه فضولات، سر زدن به دامپزشک در مدت زمان مشخص، شست وشوی حیوان، پاکیزه نگهداشتن فضای خانه، شست وشوی مداوم دست ها، دور نگهداشتن افراد دارای آلرژی از حیوانات و... معدود نکاتی است که برای ثابت نگهداشتن شرایط زندگی خودمان و زندگی حیوان باید انجام بدهیم.

نرگس خانلعی زاده - روزنامه نگار / ضمیمه چاردیواری روزنامه خبرنگاران