کتاب سیری در کودکی کند و کاوی در آسیب های دوران کودکی و نمود آن ها در بزرگسالی، نوشته آلن دوباتن - مالزی ارزان

ما مجبور نیستیم زندانی گذشته خود بمانیم. اما برای رهایی از قید و بندهای پیشینه خود نخست باید از وجود آن ها و ماهیّت آن ها کاملاً آگاه شویم. در این کتاب با مفهوم رشد شخصیت، مفهوم میراث عاطفی، شکل گیری برداشت شخص از خوب یا بد بودن، و تأثیر کیفیت روابط عاطفی والدین بر ما در انتخاب یار / همسر برای خود آشنا می شویم. در هر مبحث، پس از ریشه یابی موضوع، راهکارهای واقع بینانه برای رفع مشکل پیشنهاد می شود.

چرا باید همچنان این کلیشه روانشناختی را بپذیریم که هویت بزرگسالی ما احتمالا به شدت متأثر از اتفاقاتی است که تا پیش از پانزده سالگی مان رخ داده است؟

در بخش اعظم تاریخ بشر، تصور وجود رابطه بین رخداد های دوران کودکی و دوران بزرگسالی بی معنی بوده است. حتا ثبت و ضبط آنچه در سال های ابتدایی زندگی رخ داده اهمیت یا مجذوب کنندهیت چندانی نداشته است. برای مثال، افلاطون در دوران زندگی خود و از آن زمان تا به امروز یکی از مشهورترین شخصیت های دوران باستان بوده است. با این حال تقریبا هیچ اطلاعاتی از دوران کودکی او نداریم، جز این که او در حدود 425 سال پیش از میلاد مسیح در آتن در یک خانواده اشرافی به دنیا آمد و این که بعضی از خویشاوندان او در سیاست دست داشته اند. اصلا به فکر افلاطون یا دوستان و ستایشگران متعدد او نمی رسید که جزئیات افکارش تا زمان بلوغ را مکتوب کنند.

این غفلت عجیب نیست: الگویی است که تا همین اواخر ادامه پیدا کرده، چون دوران کودکی را با دوران بلوغ نامرتبط می دانستند.

در سال 1811 بود که نخستین شرح مفصل و شخصی از شرایط های فکری دوران کودکی در سطح وسیع منتشر شد، وقتی که گوته، شاعر و دولتمرد آلمانی، کتابی با نام شعر و حقیقت را، که درآمدی بر خودزندگینامه اش بود، منتشر کرد. او نخستین شخصیت فرهنگی بزرگ بود که بادقت سال های اوان کودکی خود را آن طور که به نظرش می آمد (برداشتش از جهان و از خودش، اوج و فرود های رابطه اش با پدر و مادرش، و ترس هایش) ترسیم کرد و بر این باور بود که این اطلاعات نقشی تعیین کننده بر باقی زندگی اش داشته است.

یک قرن دیگر گذشت تا مکاشفه در دوران کودکی، و به طور خاص رنج های آن، وارد عرصه علمی شود. کمک بزرگی که زیگموند فروید و همکاران او، آنا فروید، ملانی کلین، و دونالد وینیکات در این زمینه کردند این بود که آسیب هایی را که بچه ها از محیط اصلی زندگی شان می بینند و پیامد های احتمالی این آسیب ها بر خود بالغ آن ها را تحلیل و تفسیر کنند. انگیزه ها و ذات روان تحلیلی باعث شد در تحقیقاتی که به تأمین آینده ای با تشویش کمتر و راضی کننده تر مربوط می شد تجربه دوران کودکی در اولویت قرار گیرد.

با این حال، حتا امروز، دلایل بسکمک وجود دارد که نشان می دهد چرا بررسی دوران کودکی ممکن است برای شخص تجربه ای ناراحت کننده باشد و بخواهد از آن بپرهیزد:

الف) فکر می کنیم چیز چندانی به یاد نمی آوریم

اطلاعات بسکمک در خاطره خودآگاه ما از دست رفته است. از نخستین دهه عمرمان، که متشکل از هزاران روز است، شاید نتوانیم حتا یک روز را بادقت از آغاز تا سرانجام شرح دهیم.

ب) احساساتی هستیم

ما به طور معمول نگرشی احساساتی داریم، یعنی نسبت به امور استثنایی مجذوب کننده که گاه به گاه رخ می دهد بسیار بیشتر توجه نشان می دهیم، چون توجه داشتن به امور معمولی دشوارتر است. عکس های خانوادگی، که تقریبا همیشه در اوقات خوشی گرفته می شود، فرایند یادآوری خاطرات را هدایت می کنند. به احتمال زیاد، عکسی از مادرمان داریم که در جوانی با چهره ای بشاش کنار استخر ایستاده است، ولی عکسی نداریم که او را در اوقات ناراحتی و خشم ناشی از اتفاقات زندگی زناشویی نشان بدهد، مثلا وقتی که از خشم در را به هم می کوبد. یا عکسی از پدرمان داریم که او را در حال بازی ورق نشان می دهد، ولی هیچ تصویری از سکوت های طولانی و عمیق او در زمان صرف غذا نداریم. بنابراین، ویرایش خاطرات که از جنبه های مختلف تأثیر می پذیرد در فکر ما به همین صورت ادامه پیدا می کند.

پ) زودرنج هستیم

این که ما گذشته را فراموش کرده ایم فقط از روی تنبلی نیست. در اصل، ما می توانیم مکرر به فضا های عاطفی که قبلا در آن ها بوده ایم وارد شویم. این که ما خاطرات را کنار می گذاریم و عمدا کمتر به سرگذشتمان می اندیشیم دلایل عمیق تری دارد.

ما از خودمان فاصله می گیریم، چون از این نگرانیم که بخش اعظم آنچه که می توانیم کشف کنیم عذاب آور باشد. شاید کشف کنیم که در گذشته عمیقا از افرادی خاص خشمگین و متنفر بوده ایم، در حالی که قرار بوده فقط دوستشان داشته باشیم. شاید کشف کنیم چقدر بهانه وجود داشته است که در رابطه با خطا ها و قضاوت های غلط بسیارمان احساس بی کفایتی کنیم و خود را مقصر بدانیم. ممکن است متوجه شویم چقدر در روابط و مشاغلمان مصالحه کرده ایم و نیاز به تغییر در آن ها وجود داشته است.

یک نقشه از جهانی درونی - سعی کنید خانواده و خانه دوران کودکی تان را نقاشی کنید

هدف این است که مفاهیمی را بررسی کنیم که به طور معمول و بادقت از خاطرمان دور نگه می داریم. پدر و مادرمان چقدر به ما نزدیک هستند؟ نزدیک بودن افراد به یکدیگر شرایط این رابطه را نشان می دهد. گفته می شود که خانه نماد خودمان است: آیا دری وجود دارد که برای برقراری ارتباط باز باشد؟ بزرگی و کوچکی پنجره ها چگونه است؟ شفافیت، که پنجره ها در نقاشی بالا نماد آن است، نشان دهنده پیوندمان با دیگران است. آب و هوا چگونه است (آیا انتخاب اوضاع جوی خاص به اوضاع عاطفی درونمان اشاره دارد)؟

این آزمون ادعای دقت علمی ندارد و قصد دارد فقط آغازگر گفتگوی درمانی باشد نه سرانجام آن. با این حال نشان می دهد که باید تلاش کنیم غفلت های ناآگاهانه مان را ثبت و ضبط کنیم و احساسات پیچیده ای را که این اتفاق ممکن است نسبت به مسائل گذشته مان ایجاد کند مطالعه کنیم.

ما با مطرح کردن پرسش های غیرمستقیم می توانیم با تصویر هایی که از آن ها چشم پوشی یا دوری کرده ایم دوباره ارتباط برقرار کنیم. از راه نقاشی کردن می توانیم ترس از پدرمان را که پیشتر ثبت نکرده ایم به یاد بیاوریم.

شاید چیز هایی وجود دارد که اکنون می بینیم و عمیقا از آن ها احساس تأسف می کنیم یا در رابطه با یک خواهر یا برادر احساس تقصیر می کنیم، در حالی که این موضوع را سال ها خارج از ضمیر آگاهمان نگه داشته ایم.

همان طور که روانشناسی نشان می دهد، ممکن است ظرفیت ما برای درک خود بزرگسال مان به این بستگی داشته باشد که به گذشته بازگردیم و برای دامنه ای از رخداد های غیرمعمول دوران کودکی که در مواقعی به روح و روانمان ضربه زده اند معنایی پیدا کنیم. به نظر می رسد که ما چاره ای جز تلاش برای تفسیر پیچیده ترین وجوه گذشته مان و سپس غلبه بر آن ها نداشته باشیم.

کتاب سیری در کودکی

کند و کاوی در آسیب های دوران کودکی و نمود آن ها در بزرگسالی

نویسنده: آلن دوباتن

مترجم: حسین فراهانی

ویراستار: علی معتمدی

انتشارات رخداد کویر