درباره شغلی که درگذشته قزوینی ها بوده و حالا رونقی ندارد - مالزی ارزان

ایسنا: اختصاص فضایی خاص در بازار قزوین به اسم سرای مسگری، حکایت از پیشینه این هنر در قزوین و اقتصاد این شهر دارد. مسگر بازار، مکانی است در بازار بزرگ و تاریخی قزوین که روزگاری در گرداگرد میدانش صدای دنگ دنگ چکش مسگران بر تکه های مس زیر طاق هلالی حجره ها گوش فلک را پر می کرد. حالا اما تنها یک نام از این هنر و از این بازار به جای مانده است.

مسگری در قزوین رو به فراموشی است و دلیل اصلی آن تغییر سبک زندگی مردم است. باوجود سابقه زیاد مسگری در قزوین هنرمندان این رشته دیگر به فراوری نمی پردازند و دیگر صدای چکش مسگرها به گوش نمی رسد. هنرجویان این رشته کاهش یافته و این هنر از رونق افتاده است.

فائزه جواهری، کارشناس صنایع دستی و میراث فرهنگی با اشاره به پیشینه ای که از مس در قزوین وجود دارد، در گفت وگو با ایسنا می گوید: در قزوین یافته هایی وجود دارد که نشان می دهد تاریخ استفاده از مس به حدود 400 سال قبل از میلاد در حوزه ساخت درفش و ابزار جنگی و بعضی اشیای کاربردی بوده است.

وی در ادامه اظهار داشت: بعد از اسلام استفاده از ظروف مسی رایج تر شد و در زمان حکومت صفویان و در زمان پایتختی قزوین، این شهر یکی از مراکز فراوری اشیا و ظروف مسی شد. سال های زیادی کارگاه های مسگری در این شهر فعال بوده و با توجه به استفاده زیاد مردم از ظروف مسی اغلب اهالی از این فراوریات استفاده می کردند.

کارشناس صنایع دستی و میراث فرهنگی اظهار داشت: گذشت زمان و استفاده از ظروف تفلون، چدن و دیگر ظروف صنعتی تا حدودی باعث افول مسگری در قزوین و البته خیلی از شهرهای ایران شده است. بسیاری از هنرمندان مسگری که در دهه های گذشته در قزوین فعال بودند دیگر در قید حیات نیستند و بازماندگان این هنر هم بیشتر به سفیدگری و تعمیر ظروف و ابزارآلات مسی می پردازند.

وی با اشاره به ابزار اصلی هنر مسگری، گفت: ابزار این رشته چکش و سندان است که از طریق این ابزار ورقه های مس به اشکال مورد نظر درمی آیند. امروزه بعضی از هنرمندانی که در حوزه قلم زنی فعالیت می نمایند ظروف و اشیای مسی مورداحتیاج را خود فراوری می نمایند.

به گزارش ایسنا، اساتید هنر صنعت مسگری که در قزوین حضور دارند اغلب بیش از 70 سال سن داشته و اجدادشان هم صنعتگر این حرفه بوده اند. به گفته یکی از اساتید مسگر در بازار مسگرهای قزوین، مسگری در قزوین آن قدر از رونق برخوردار بود که در بازار قزوین بازاری به نام مسگرها وجود داشت. عباس توفیقی ازجمله هنرمندان مسگر قزوینی است که فروشگاهی هم داخل بازار مسگرها برای عرضه و فروش محصولات مسی دارد.

تبدیل مس به کالای تزئینی با گذر زمان

توفیقی که در حال حاضر 60 سال سن دارد و 25 سال است که شغل آبا و اجدادی خود یعنی مسگری را ادامه می دهد، به ایسنا می گوید: در روزگار کنونی مس دیگر جنبه مصرفی خود را از دست داده و به کالای تزیینی تبدیل شده است. درگذشته مردم برای پخت وپز و یا حمل ونقل مواد خوراکی مورداحتیاج از ظروف مسی استفاده می کردند و تا زمانی که احتیاج مردم به این ظروف دیده می شد فراوری آن هم رواج داشت.

این هنرمند پیشکسوت بیان می نماید: در حال حاضر یکی از ملاک های مردم برای خرید زیبایی است. ازآنجاکه در قدیم فراوری مس با مشقات بسیار انجام می شد و هنوز هم تعداد محدودی به همان سبک و شیوه کار می نمایند با مکاهمه شدن و روی کار آمدن صنعت مدرن و سهولت خرید، داشتن تنوع بسیار و براق بودن ظروف استقبال خوبی از فراوریات ظروف مسی می گردد. درگذشته چیزی به نام پرداخت کردن و براق شدن وجود نداشت اگر هم بود مردم بها نمی دادند ولی در حال حاضر یک از ملاک های عمده برای خرید زیبایی است.

وی در ادامه با اشاره به کاربردهای مس در گذشته گفت: یک از فراوریات مس در قدیم پارچ های بزرگ مسی برای نگهداری آب بود که در کنار کرسی ها قرار می گرفت تا با گرم شدن آب داخل پارچ استفاده هایی برای شستن ظروف و البسه داشته باشد. بعدها با روی کار آمدن ظروف آلومینیومی و ساخت آلومینیوم در کارخانه ها سبک زندگی مردم تغییر کرد. آلومینیوم سفید بود و سفید کردن لازم نداشت، به لحاظ وزنی سبک بود و بعلاوه قیمت پایین آلومینیوم باعث شد که مردم کمتر به استفاده از ظروف مسی قدیمی بپردازند.

همه هنرمندان مسگر در بازار مسگرهای قزوین در حال حاضر علاوه بر فراوری ظروف مسی به شیوه های نو، به سفید کردن و تعمیرات مس می پردازند. ظروف کامل مسی درگذشته برای جهیزیه عروس شامل سینی، دیگ بزرگ، پارچ، گلاب پاش، تنگ پا سماور ساخته می شد که در حال حاضر به اسم اشیای عتیقه و تزیینی نگهداری می گردد.

گزارش از فریبا رحیمی